|
صفحه‌ی نخست
مقاله
داستان
شعر
گفت و گو
نمايشنامه
طنز
مواد خام ادبی
درباره‌ی دوات
تماس
کتابخانه
دوات
دعوت به مراسم
کتابخوانی |
علیرضا امراللهی
کشور خرچنگ ها
برای من کتابهای خوب و بد در یک وجه مشترک اند.
در هر دو مورد پس از خواندن 10 یا 15 صفحه به این
نتیجه می رسم که توانایی ادامه دادن را ندارم. اما
کتاب خوب این ویژگی را دارد که پس از کمی مقاومت
مرا متوجه اشتباه خودم می کند.
بر گام خرچنگ (پس از موش وگربه و
سرزادگان:KOPFGEBURTEN) سومین کتابی است که از
گونترگراس می خوانم و نکته جالب این که هر سه بار
به وضعیتی که در بالا شرح دادم دچار شدم. مقاومت
من دو بار نتیجه بخش بود در زمان خواندن موش و
گربه (در اصل گربه و موش) و "بر گام خرچنگ":
حماقت های سه نفر در بیش از 50 سال قبل با زندگی
یک آلمانی پیوند خورده است:
ویلهلم گوست لف رهبر محلی حزب نازی که دیدگاه های
ضد یهودی دارد توسط یک یهودی متعصب به نام داوید
فرانکفورتر در سوئیس به قتل می رسد تا سه سال بعد
نام گوست لف به فرمان هیتلر بر روی یک کشتی تفریحی
گذاشته شود. چند سال بعد، پس از شروع جنگ حهانی
دوم از کشتی گوست لف برای حمل صدها زن و کودک
فراری از مناطق محاصره شده استفاده می شود. این
بار نوبت نفر سوم، الکساندر ماری نسکو فرمانده
زیردریایی ارتش سرخ شوروی است تا به سوی کشتی شلیک
و آن را غرق کند. یکی از مسافران کشتی غرق شده که
موفق به نجات خود می شود زن بارداری است که یک
ساعت پس از غرق شدن کشتی نوزاد خود را به دنیا می
آورد.
50 سال بعد، آن نوزاد روزنامه نگاری معمولی به نام
پال پکریفکه است که دستور دارد شرح دقیقی از وقایع
50 سال قبل تهیه کند. پال در تحقیقات خود به یک
سایت اینترنتی برخورد می کند که با دیدگاهی
فاشیستی، اطلاعاتی را درباره این حادثه ارائه می
دهد. در چت روم این سایت دو نفر با نامهای مجازی
داوید فرانکفورتر (قاتل) و ویلهلم گوست لف (مقتول)
به طور مداوم مشغول نزاع درباره این حادثه
هستند.پال که گمان می کند با نوشتن این گزارش برای
همیشه از شر این ماجرا خلاص خواهد شد زمانی متوجه
اشتباه خود می شود که در می یابد وب مستر این سایت
و کسی که پشت نقاب گوست لف در چت روم ظاهر می شود
در واقع پسر 15 ساله اوست...
***
گونتر گراس در سال 1927 در لهستان به دنیا آمد و
به دنبال اشغال زادگاهش توسط نیروهای آلمانی به
نهضت جوانان نازی پیوست. در دوران جنگ جهانی دوم
به خدمت در نیروی هوایی فراخوانده شد و در سال
1945 پس از زخمی شدن به دست نیروهای آمریکایی اسیر
شد.
گراس در سالهای پس از جنگ مشاغل گوناگونی را در
سرتاسر اروپا امتحان کرد تا اینکه سرانجام به
برلین رفت و در همین شهر بود که بزرگترین اثرش طبل
حلبی را در سال 1959 منتشر کرد و ناگهان به چهره
ای مشهور در ادبیات آلمان تبدیل شد.
در سالهای بعد گراس علاوه بر انتشار چندین رمان
دیگر شروع به فعالیت های سیاسی نمود و در سالهای
دهه 60 به حمایت از حزب سوسیال دموکرات آلمان
پرداخت. هرچند در سال های اخیر (و مخصوصا پس از
کسب جایزه نوبل در سال 1999) گراس از فعالیت های
سیاسی خود کاسته است اما تلاش های سرسختانه و بعضا
مشکوک او در سال های قبل در طرز نگاه مردم آلمان
به او تاثیر به سزایی داشته است. گونتر گراس در
سالهای اخیر از مخالفان جدی حمله نیروهای نظامی به
عراق بوده است. همچنین سالها قبل و پس از صدور حکم
درباره سلمان رشدی او و دو تن دیگر از نویسندگان
آلمانی خواستار قطع کلیه روابط فرهنگی، اقتصادی و
سیاسی دولت آلمان با ایران شدند.
در چهار دهه گذشته گونتر گراس حدود 20 کتاب منتشر
کرده است. اما هیچ یک از این آثار به اندازه سه
اثر نخستش طبل حلبی، سال های سگی و گربه و موش که
به ترتیب در سالهای 59، 60 و 61 منتشر شدند مورد
توجه قرار نگرفت.
***
بر گام خرچنگ آخرین اثر گونتر گراس مانند سه کتاب
برتر او باز هم به زندگی مردم آلمان در سالهای پس
از جنگ می پردازد اما روشی متفاوت برای طرح داستان
دارد. نویسنده این بار با شرح یک گزارش تاریخی به
زندگی سه نسل از مردم آلمان و تاثیر جنگ بر زندگی
آنها می پردازد:
اول مادربزرگ که در دوران جنگ زندگی کرده و تمامی
مصائب آن برای او به کینه ای دیرینه تبدیل شده
است. دوم پدر که در سالهای پس از جنگ و جدایی دو
آلمان زندگی کرده است. او در دوره ای با سانسور و
دیکتاتوری حکومت کارگری در آلمان شرقی و در دوره
ای دیگر با ناامیدی ناشی از حکومت سرمایه داری
آلمان غربی روبرو بوده است. و سرانجام نسل سوم که
فرزند سالهای پس از اتحاد دو آلمان و رشد یافته در
دنیای اینترنت و اطلاعات است، اما برخلاف آنچه که
ظاهر او حکم می کند نه تنها به سوی آزادی بیشتر
پیش نرفته است بلکه وارث اندیشه های فاشیستی می
شود که از مادربزرگ برای او به ارث رسیده است:
"....در آدرس اینترنتی که تنها بر من روشن گشته که
متعلق به پسرم است با گویش آن زمان شکایت شده بود
که : این دهشت هنوز هم یوروپ متمدن را تهدید می
کند. اگر در مقابل سیل خروشان آسیایی هیچ سدی بنا
نگردد..."
همان طور که پیش از این گفتم، گونتر گراس یک
نویسنده سیاسی است. در واقع داستان های او سیاسی
ترین داستانهایی است که از نویسندگان معاصر
اروپایی خوانده ام و کتاب آخر او هم در این زمینه
از باقی آثار او متمایز نیست. با این حساب همراهی
با حوادث این داستان و درک عمیق آن برای کسی مثل
من که شناخت دقیقی از تاریخ معاصر آلمان و اروپا
ندارد کار ساده ای نیست. اما ناشر این کتاب نظر
دیگری دارد:
"حوادث داستان این کتاب گرچه در آلمان رخ داده،
اما می توان آن را به رنگی دیگر در اینجا هم یافت.
همین موضوع تازه ترین کتاب گراس را برای خواننده
ایرانی از سایر کتاب های او جذاب تر می کند. "
________________
تیر1383
|
